Πραγματικά, είναι πολύ τυχεροί οι άνθρωποι που, κατά τη διάρκεια της ζωής τους, συναντούν καλούς δασκάλους. Όμως, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου; Γιατί όσες φορές κι αν ακούσω ιστορίες για δασκάλους που ήταν σοβαροί, αυστηροί, βλοσυροί (και τελικά μάλλον καταπιεστικοί!), συνοδευόμενες με δηλώσεις, του τύπου: «Αυτός ήταν δάσκαλος! Μπορεί να μας τρόμαζε, αλλά με αυτόν μαθαίναμε», καταλήγω στο συμπέρασμα ότι αρκετοί από εμάς χαρακτηριζόμαστε από μαζοχιστική διάθεση, ή τουλάχιστον συγχέουμε την παιδεία και την εκπαίδευση με την καταπίεση!
Κατά τη γνώμη μου, και, αν μου επιτραπεί, από την εμπειρία μου, καλός δάσκαλος είναι ο προσαρμοστικός, ο ευέλικτος δάσκαλος. Σημαντικότατα χαρακτηριστικά του, οφείλουν να είναι:
Η κατανόηση του εκπαιδευόμενου στο πλαίσιο του πώς μπορεί να μαθαίνει, πώς νιώθει κατά τη διδακτική πράξη.
Απόλυτος στόχος του καλού δασκάλου είναι να μαθαίνει ο μαθητής του, στο ρυθμό και στο επίπεδο που κάθε φορά μπορεί να το κάνει, και όχι απλώς να παραδίδει το μάθημά του.
Θυμάμαι παλιά μία συνεργάτιδα που όταν τη ρώτησα «Πώς πάει ο Δημητράκης;», μου απάντησε: «Μια χαρά. Δε με ενοχλεί. Κάθεται ήσυχος». Θεωρώ ότι μία τέτοια απάντηση δεν αφορά τον «καλό δάσκαλο», μία απάντηση που δεν αναφέρεται στη μαθησιακή δράση του μαθητή, είναι μία απάντηση που δηλώνει ατομικισμό και τίποτε παραπάνω. Ο καλός δάσκαλος διαχειρίζεται όλους τους πόρους του, ανθρώπινους και μη, ώστε να βοηθήσει όλους τους μαθητές του να βελτιωθούν, εξατομικευμένα και δομημένα.
Φυσικά, ο καλός δάσκαλος ή καθηγητής πρέπει να ξέρει καλά το αντικείμενό του· αυτό είναι μια γενική αρχή. Όμως, το να μεταδίδει όχι μόνο τις γνώσεις του, αλλά και τις αξίες του, ή να εμφυσά θετικά συναισθήματα, όπως το θάρρος, η όρεξη για τη ζωή, η περιέργεια και ο σεβασμός για άλλες κουλτούρες κλπ. Είναι ίσως ακόμη πιο σημαντικό.
Οι μεγαλύτερες αλήθειες και μάλιστα οι πικρότερες, γίνονται ευκολότερα αντικείμενο ενστερνισμού και αποδοχής, όταν εξωτερικεύονται σε πλαίσιο αστείας και χιουμοριστικής διάθεσης, αυτοσαρκασμού και συναισθηματικής αμεσότητας. Σκεφτείτε έναν καθηγητή που μπαίνει κάποια στιγμή στην τάξη μεταμφιεσμένος, ας πούμε, σε ρομπότ! Είναι σίγουρο ότι οι μαθητές του θα βρεθούν σε κατάσταση εγρήγορσης και, ίσως, μικρής έκπληξης, τέτοιας, μέσω της οποίας θα οδηγηθούν σε πολύ αποτελεσματικότερη διαδικασία μάθησης! (Στην Ελλάδα, δύσκολο!)
Σαφώς, πρέπει να ακούει (είτε κυριολεκτικά, είτε μεταφορικά) τους μαθητές του ο καλός διδάσκων. Πρέπει, όμως, να τους υποστηρίζει στο να βρουν μεθόδους και τεχνικές για αποκωδικοποίηση της γνώσης, αλλά και να αντιληφθούν τους καλύτερους τρόπους για να μαθαίνουν αυτοί οι ίδιοι: ας μην ξεχνάμε ότι βιώνουμε μια εποχή εξαιρετικών, και ίσως απρόβλεπτων, εξελίξεων και το ζητούμενο είναι να κατακτήσουμε τις τεχνικές για να μπορέσουμε να μαθαίνουμε συνέχεια και να προσαρμοζόμαστε στα νέα, κάθε φορά, δεδομένα.
Πολλές μαθητικές ομάδες έχουν την ανάγκη να ξεκαθαρίζονται τα όρια της ομάδας, αλλά και του κάθε ατόμου ξεχωριστά, και μάλιστα αυτά τα όρια, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να έχουν τύχει της αποδοχής των μαθητευόμενων. Αυτά τα όρια, είναι σαν τα όρια αλκοόλ για ασφαλή οδήγηση· ναι, είναι ακριβώς το ίδιο. Ως προς τα κίνητρα, αγαπημένο μου παράδειγμα είναι αυτό με το τάπερ και το ροζ καπάκι. Αν ρωτήσουμε κάποιον ενήλικα: «Πού είναι το τάπερ με το ροζ καπάκι;», σίγουρα θα πει: « Δε θυμάμαι». Αν όμως, συμπληρώσουμε: «Θα σου δώσω 50 ευρώ αν μου πεις» (το κίνητρο), τότε, με απόλυτη βεβαιότητα, θα σου απαντήσει ότι βρίσκεται στο δεύτερο ράφι, πάνω δεξιά! Να, λοιπόν, τι κάνει το κίνητρο: αυτή η διαδικασία του εγκεφάλου να βρει την πληροφορία, ανήκει στις μεταγνωστικές δεξιότητες και τα 50 ευρώ είναι η φωτιά στο «φυτίλι» τους. Το να βρίσκει, λοιπόν, ο δάσκαλος κίνητρα για τους μαθητές του (και φυσικά όχι 50 ευρώ!) είναι εξαιρετικό προσόν!
Αυτά κι άλλα πολλά είναι τα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου και καθηγητή. Όμως, ας μη γελιόμαστε, είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνυπάρχουν όλα αυτά και μάλιστα σε μόνιμη βάση. Κι αυτό, γιατί δεν έχουμε εκπαιδευτεί έτσι εμείς οι άνθρωποι της εκπαίδευσης και επίσης, γιατί δεν έχουμε πάντα τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε τέτοιες διδακτικές πεποιθήσεις. Ας ελπίσουμε, όμως, ότι θα προσπαθούμε με επιμονή να εξελισσόμαστε!
Τάδε ἔφη Dimitra
